To nie będzie sezonowy słit-pościk o cudownych właściwościach syropu z mniszka. Mam zamiar obalić parę mitów. Nie pretenduję swoją opinią na prawdę objawioną i jedyną słuszną (bo nie uważam że takowa w życiu w ogóle istnieje), ale jest ta opinia oparta na podstawowej logice (oraz doświadczeniu) i mam nadzieję że do kilku osób ta logika przemówi. Jak najbardziej powiem też pare słów o tym dlaczego i w jaki sposób kwiaty mniszka jednak konserwuję i spożywam 😊
Mit #1: Syrop z kwiatów mniszka jest leczniczy.
W ziołolecznictwie jest podstawowa zasada co do gotowania ziół: najdłużej gotujemy korzenie, krótko – ziele, a w przypadku kwiatów obróbka termiczna ma być najdelikatniejsza: najlepiej zaparzanie lub gotowanie krótsze niż 1 minuta. Po poddaniu kwiatów obróbce termicznej, a szczególnie tej długotrwałej, kilkugodzinnej, takiej by syrop zgęstniał do postaci miodu, zawartość substancji aktywnych właściwie zostaje zniwelowana do zera. Pozostaje cukier, swego rodzaju karmel. I niewiele z kwiatów.🙃
Mit #2: Syrop z kwiatów mniszka był tradycyjnie stosowany w chorobach dróg oddechowych, kaszlu i w przeziębieniach.
- Mniszek jest ziołem przede wszystkim wpływającym na wątrobę, trawienie i pęcherz, przy czym najbardziej skuteczne surowce to ziele i korzeń (więcej o tym poniżej). Zgodne w tym temacie są jak źrodła europejskie/zachodnie tak i chińskie. Nie jest to zioło kierunkowo stosowane przy kaszlu lub innych objawach z Płuc, ani przy przeziębieniach bezkaszlowych. Może on łagodzić intensywną gorączkę, szczególnie tę o genezie z Gorąca zewnetrznego, dlatego historycznie stosowano go w malarii i durzę brzusznym. Nie trafiło mi się póki co ani jedno wiarygodne zródło łączące mniszek z kaszlem lub Płucami. Jeśli chodzi o gardło, przez które przebiega kanał Wątroby, to możemy spodziewać się łagodzącego wpływu na ból gardła lub charakterystyczne pochrząkiwanie, szczególnie gdy przyczyna leży w niedoborze Yin Wątroby (tzw. puste gorąco).
- Sam syrop nie jest tradycyjną metodą konserwowania kwiatów mniszka bo cukier przestał być trudno dostępnym i drogim surowcem dopiero pół wieku temu (a to co nazywamy „tradycyjnym” stosowaniem ma jednak odnosić się do stuleci, nie kilku dekad, no nie?).
- Co w syropie z mniszka może łagodzić kaszel to właśnie nawilżająca właściwość cukru. I mniszek z tym raczej nie ma wiele wspólnego 🤷♀️ A do nawilżenia gardła celem łagodzenia kaszlu znacznie lepiej zastosować syrop z prawoślazu, cebuli, a do ułatwienia wykrztuszania – syrop z pędów sosny lub z liści babki. W tych przypadkach akurat ważnym jest do sporządzania syropu stosować właśnie cukier, a nie jego zamienniki typu ksylitol czy erytrytol. Nawilżą gardło łagodząc kaszel rownież dziewanna czy bratek w naparach lub wywar z lukrecji. Nie mniszek. 🙃
Mniszek jest niesamowicie cennym ziołem, i dlatego warto wiedzieć jak i kiedy go najlepiej stosować. Ma on zimną termikę i smak gorzki, kierujący ruch w dół. Można by nawet było w tym ruchu szukać odwracania zbuntowanej Qi (kaszel), gdyby jego działanie nie skupiało się wyraźnie w Ogrzewaczu Środkowym (Wątroba, Pęcherzyk Żółciowy, Żołądek, Jelita) oraz Dolnym (Pęcherz Moczowy), ale nie w Górnym (Płuca, Serce). Mniszek więc wzmacnia i porusza Qi Wątroby i Żołądka wspierając trawienie, łagodzi spiętą i przegrzaną stresem Wątrobę (podrażnienie, gniew, zaczerwienione oczy, PMS, bolesne piersi), a rownież wyprowadza Gorącą Wilgoć z Jelit (kolka, ostra biegunka), Pęcherzyka Żółciowego (zapalenie, kamica – tu ostrożnie!, zapobiega zastojom żółci), oraz Pęcherza Moczowego (zapalenie, bolesne oddawanie moczu). Mocniejsze działanie ma korzeń (wywar, wyciąg alkoholowy), a łagodniejsze – ziele zbierane w kwietniu, przed kwitnieniem (w sałatkach, zupach, naparach). Szczególnie wartościowy jest mniszek przy dolegliwościach piersi, szczególnie tych występujących w połogu i przy karmieniu. Kwiaty stosuje się do regulowania miesiączkowania, przy PMS i upławach (w naparach, wyciągach). Nie powinny mniszka – przez jego termikę – stosować osoby z niedoborem Yang, Zimnem lub znacznym niedoborem Qi Śledziony.
Ja osobiście wykorzystuję liście głównie w sałatkach oraz w pesto. Teraz, na przełomie kwietnia i maja lubię łączyć liście mniszka ze skąpymi jeszcze zbiorami czosnku niedźwiedziego z naszej działki, z podagrycznikiem, pokrzywą i jarmużem w postaci zmielonej masy, którą cześciowo wykorzystuję do przygotowania pesto, a część jednak zamrażam w małych woreczkach („jednak” bo wbrew TCM) i w najbliższe miesiące będę te papkę dodawać do kasz i past-smarowideł.
Jeśli chodzi o kwiaty, to robię z nich gliceryt: pełny słoik obranych z koszyczków płatków zalewam do pełna gliceryną spożywczą (99%), dodaję parę łyżek spirytusu i odstawiam w ciemne miejsce na 3-4 tygodni, po czym przecedzam i stosuję go profilaktycznie jako dodatek do sosów w sałatkach, a doraźnie dawkuję łyżką. Zgodnie z opisanym powyżej działaniem kwiatów (w odróżnieniu od liści i korzenia), będzie przede wszystkim łagodził syndrom napięcia przedmiesiączkowego i wspierał macice oraz łagodził nadpobudliwość u dzieci). Taki syrop (jest bardzo słodki) ma tę przewagę nad cukrowym że w ogóle nie stosujemy tu obróbki termicznej, a bez lub z minimalną ilością etanolu można taki wyciąg stosować kobietom w ciąży, matkom karmiącym oraz dzieciom.